Ostatni czas to okres zwiększonego ruchu na naszej wschodniej granicy. Tak szczególna i wyjątkowo trudna sytuacja naszych wschodnich sąsiadów sprawiła, że przyjmujemy ich w Polsce minimalizując formalności. Na podstawie specustawy uchodźcy z Ukrainy mają obecnie w Polsce nieco więcej uprawnień niż są zagwarantowane przepisami unijnymi. Ponadto polskie przepisy w tym zakresie stale się zmieniają przez wprowadzanie dodatkowych udogodnień i przywilejów dla ukraińskich uchodźców. Aby nieco usystematyzować ten temat wyjaśniamy, jakie prawa przysługują uchodźcom z Ukrainy w Polsce.
Sytuacja uchodźców z Ukrainy
Obywatele Ukrainy w ostatnich miesiącach znaleźli się w bardzo trudnym położeniu. Nikomu chyba nie trzeba tłumaczyć, że ta wyjątkowa sytuacja wynika z rosyjskiej agresji na Ukrainę, która wciąż nie słabnie na sile. Nie powinno więc dziwić, że Polacy i Rząd Polski starają się w miarę możliwości udzielić wszelkiej możliwej pomocy. Jednak zanim zgłębimy temat praw przysługujących uchodźcom z Ukrainy w Polsce warto w pierwszej kolejności dowiedzieć się, kim właściwie jest uchodźca i z czym wiąże się nadanie takiego statusu.
Status uchodźcy jest terminem uregulowanym przez prawo międzynarodowe, a konkretnie art. 14. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Konwencję Dotyczącą Statusu Uchodźców z 1951 roku zwanej również Konwencją 1951 lub Konwencją Genewską. Zgodnie z tymi zapisami prawa międzynarodowego uchodźcą jest osoba która została zmuszona do opuszczenia terenu swojej ojczyzny ze względu na prześladowania różnego typu. Istotne jest, że prześladowania te stanowiły realne zagrożenie życia, zdrowia bądź wolności osoby ubiegającej się o status uchodźcy. Najczęściej zagrożenie to związane jest z prowadzonymi w danym kraju walkami zbrojnymi. I właśnie z taką sytuacją mamy obecnie do czynienia w Ukrainie. Jednak równie często działania opresyjne bywają wywołane przez odmienne przekonania polityczne, przynależność do określonej grupy społecznej, rasę, pochodzenie czy wyznawaną religię. Osoba zmuszona do ucieczki ze swojej ojczyzny może szukać ochrony w innym kraju wnioskując o nadanie statusu uchodźcy. Właśnie w takiej sytuacji znaleźli się obecnie Ukraińcy w Polsce.
Prawa Ukraińców w Polsce
W związku z masowym napływem osób z Ukrainy, Rada UE 4 marca 2022 roku wydała decyzję wykonawczą, wprowadzając szczególne przepisy przy pomocy dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony. Zgodnie z nimi osoby, które zamieszkiwały na stałe w Ukrainie i opuściły kraj po 23 lutego 2022 roku uciekając przed wojną mają prawo do tymczasowej ochrony w dowolnie wybranym kraju Unii Europejskiej. Ochrona tymczasowa uchodźców obowiązuje przez co najmniej jeden rok, a w zależności od sytuacji w Ukrainie może zostać przedłużona. W ramach tej tymczasowej ochrony uchodźcy z Ukrainy zyskują określone prawa w kraju gospodarza. Są to przede wszystkim prawo do pobytu oraz prawo do pomocy społecznej i opieki medycznej, a także dostęp do zakwaterowania, dostęp do rynku pracy oraz dostęp do edukacji dla dzieci i młodzieży. Oprócz tego zapisy dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony zapewniają również opiekę prawną i bezpieczne miejsce zamieszkania dla dzieci i nastolatków pozostawionych bez opieki rodziców lub innych krewnych.
Ponadto nadal obowiązuje wspomniana już Konwencja Dotycząca Statusu Uchodźców. Zgodnie z jej zapisami uchodźca uciekający ze swojej ojczyzny może wystąpić o ochronę międzynarodową w kraju pierwszego wjazdu, czyli w pierwszym kraju, do którego trafi po przekroczeniu granicy kraju swojego pochodzenia. W myśl tej zasady uchodźca objęty ochroną międzynarodową otrzymuje azyl w danym kraju. Obywatele Ukrainy ubiegająca się o ochronę międzynarodową mogą otrzymać takie same prawa, które dotyczą uchodźców objętych ochroną tymczasowo. Są jednak pewne różnice. W ramach ochrony tymczasowej dostęp do rynku pracy jest natychmiastowy. Z kolei w przypadku wniosku o azyl uchodźca uzyskuje dostęp do rynku pracy dopiero po upływie 9 miesięcy.
Uchodźcy z Ukrainy mogą także ubiegać się o tak zwane “łączenie rodzin”. Dotyczy to osób których rodzina lub członek rodziny legalnie zamieszkuje na terenie Unii Europejskiej. Uwzględnia to wtedy dalszą, dobrowolną relokację uchodźców.
źródło: https://sawickiwspolnicy.pl
